1.Tələffüz şəklində verilmiş hansı söz ikihecalıdır?

2.Nümunədə fərqləndirilmiş sözlə bağlı yanlış fikri müəyyən edin 
 

3.Hansı birləşməni həqiqi mənada işlətmək olmaz?

4.Hansı nümunədə bii-birinin sinonimi olan sözlər var?

5.Səhv yazılmış sözü müəyyən edin.

6.Sözlərin leksik mənalarını nəzərə alaraq ardıcıllığı müəyyən edin. * üstünlük,güzəşt

• • suyun axdığı yol
  • ağac və kolların dibindən göyərən zoğ
  • yumru şəkildə sarınmış ip
  • 1.yumaq  2.məcra  3.pöhrə  4.imtiyaz  

7.Biri vurğusu dəyişməklə mənası dəyişən söz

8.Yazılışı və tələffüzü fərqlənməyən sözlər cərgəsini müəyyən edin

9.Hansı sözdə kar və cingiltili samit cütlüyü yoxdur?

10.Bu sözlərdən biri mətn daxilində termin kimi işlənə bilər.

11-16-cI suallar mətn 1 əsasındadır.

Mətn 1: İki damcı yağ

      Bir tacir xoşbəxtlyin sirrini öyrənmək üçün oğlunu müdriklərin müdrikinin yanına yolladı. Gənc oğlan düz qırx gün səhrada dolaşandan sonra bir saraya gəlib çatdı. Sarayın qarşısında çoxlu adamlar toplaşmışdılar. Həmin sarayda gənc oğlanın axtardığı müdrik yaşayırdı.

      1.Necə deyərlər, gənc oğlan axtardığı müdrik adamı görmək ümidiylə otağa girdi. Otağa tacirin biri girib biri çıxırdı. Bir tərəfdə adamlar söhbətləşir, bir tərəfdə orkestr həzin musiqi ifa edirdi. Otaqda bir stol vardı ki, onun da üstündə dünyanın ən ləziz yeməkləri düzülmüşdü.

      Müdrik adam hər bir tacirlə birbəbir söhbət edirdi, buna görə də iki saat gözləyəndən sonra onun da növbəsi  çatdı.

2.Cavan oğlan gəlişinin səbəbini dedi, müdrik adam da səbrlə ona qulaq asandan sonra dedi ki, indi onun xoşbəxtliyin sirrini izah etmək üçün vaxtı yoxdur. Beləliklə də müdrik adam gənc oğlana təklif etdi ki, iki saatdan sonra gəlsin, bu vaxt ərzində sarayı dolaşsın.

      –Səndən bir xahişim var. Sarayda dolaşarkən bu çay qaşığını da özünlə götür, qoyma yağ tökülsün, – bunu deyib müdrik adam gənc oğlana bir çay qaşığı verdi və qaşığa iki damcı yağ tökdü.

      3.Gənc oğlan otaqdan çıxıb pilləkənlərlə sarayın o baş-bu başına getdi. Amma gözünü qaşıqdan çəkmirdi. İki saat keçəndın sonra o müdrik adamın yanına qayıtdı.

      – Deməli belə, cavan oğlan, sarayın divarlarını bəzəyən dünyanın ən məşhur rəssamlarının əsərlərini gördünmü? Dünyanın ən bacarıqlı bağbanının on il vaxt sərf edib yaratdığı bağımı gördünmü? Kitabxanamdakı perqament üzlü kitabları gördünmü?

      Həyəcandan utanan oğlan etraf edir ki, o bunların heç birini görməyib. 4.O deyir ki, onun bütün fikri qaşıqdakı yağda olub ki, ona etibar edilmiş yağı dağılmağa qoymasın.

      –Elə isə geri qayıt, get, mənim möcüzə dünyamı təzədən gəz. 5.Cavan oğlan rahat nəfəs alıb, qaşığı da götürüb otaqdan çıxır, sarayı dolaşır. Bu dəfə o gördüyü hər şeyə: tavandakı, divarlardakı şəkillərə diqqət verir. Həmin o möcüzəli bağı görür, sarayın ətrafındakı dağlara baxır, rəngarəng güllərə tamaşa edir. Müdrik adamın yanına qayıdanda cavan oğlan gördükləri haqda bir –bir məlumat verir.

      –Bəs mənim sənə etibar etdiyim o iki damcı yağ hanı?- müdrik adam cavan oğlandan soruşur.

Əlindəki qaşığa baxan oğlan görür ki, qaşıqdakı yağ dağılıb. Müdrik adam deyir:

      – Mən sənə yalnız bir məsləhət verə bilərəm. Xoşbəxtliyin sirri….

11.Mətndə fərqləndirilmiş sözün  kontekstə görə qarşılığının işləndiyi cümləni müəyyən edin.

12.Mətnə əsasən doğru fikirləri müəyyən edin:

1. Tacirlər müdrik adamın yanına başqa ölkələrdən gəlmişdilər ― ehtimal
2. Müdrik adam səbirsiz olduğu üçün gənc oğlana vaxt ayırmadı ― yanlış
3. Otaqdakı insanların hamısı müdrik adamdan məsləhət alamağa gəlmişdilər ― doğru
4. Müdrik adam sarayında hər şeyin ən yaxşısını yaratmağa çalışmışdı ― yanlış

13.Mətndə bəhs olunan sarayda…

1.Tacirlər müdrik adamın yanına başqa ölkələrdən gəlmişdilər ― ehtimal

2.Müdrik adam səbirsiz olduğu üçün gənc oğlana vaxt ayırmadı ― yanlış

3.Qədim kitablar saxlanılırdi.

4.Başqa ölkədən gətirilmiş rəssamlar da yaşayırdılar.

14.Mətnə əsasən nəyi doğru hesab etmək olmaz?

15.Konteksdən çıxış edərək nöqtələrin yerinə

16.Tabesiz mürəkkəb cümlənin hansı məna əlaqəsində sadə cümlədəki iş, hal, hərəkət bir – birinin ardınca baş verir?

17.Biri tabesiz mürəkkəb cümlə deyil:

18.Bu budaq cümlələrin hansında budaq cümlə həmişə baş cümlədən əvvəl gəlir?

19.Cümlənin növünü tapın. “Hərçənd hamı gəlmişdi, amma iclas başlamırdı”.

20.Tamamlıq budaq cümləsini göstərin.

     21-30-cu suallar mətn 2 əsasındadır.

Mətn 2: İstanbulun məşhur asma körpüləri

  İstanbul Avropa və Asiyanın təbii sərhədində yerləşən unikal şəhərdir. Bosfor boğazının iki yerə ayırdığı İstanbulun bir hissəsi Avropa qitəsində, digər hissəsi isə Asiyada yerləşir.

Hələ antik dövrdə Bosforun sahillərini bir-birinə birləşdirmək üçün müxtəlif körpü layihələri təklif olunurdu.

 Bosfor üzərindən ilk körpü layihəsi e.ə VI əsrə aiddir. Yunanıstana yürüş etmək üçün 75 min əsgərini Bosfora gətirən İran imperatoru I Dara taxta konstruksiyalardan düzəldilmiş körpüdən istifadə etməklə qoşunlarını Asiya sahilindən Avropa sahilinə uğurla keçirmişdi.

Bosfor üzərindən keçərək İstanbulun fərqli sahillərini birləşdirəcək layihələr XX əsr boyu tez-tez gündəmə gəlirdi. Lakin uzun müddət bu ideyalar Türkiyə Respublikasının maliyyə çatışmazlığı səbəbindən baş tutmurdu.

** Bosfor körpüsü 1973-cü ilin oktyabrında Türkiyə Cümhuriyyətinin yaranmasının 50 illiyi münasibətilə açılan ilk asma körpüdür. 165 metr hündürlüyündə iki polad dirəyə söykənən körpü 1560 metr uzunluğunda, 33 metr enində və 200 milyon dollar dəyərindədir. İnşaat işlərini Türkiyə, İngiltərə və Almaniya şirkətlərindən ibarət konsorsium icra etmişdi.

Bosfor körpüsü İstanbulun Avropa hissəsindəki Ortaköy rayonunu Asiyada yerləşən Abdulla Ağa rayonu ilə birləşdirir.

Sudan Bosfor körpüsünə qədər 64 metr məsafə olduğu üçün müxtəlif ölçülü gəmilər sərbəst şəkildə Qara dənizdən Aralıq dənizinə və əks istiqamətə keçə bilirlər.

Hər gün körpünü 250 mindən çox avtomobil, 500 mindən çox sərnişin keçir. Avtomobil hərəkətinin pullu olmasına baxmayaraq, körpüdəki piyada yolları bağlıdır. Buna səbəb körpüdən tez-tez intihar məqsədilə istifadə olunmasıdır.

Sultan Fateh Mehmet körpüsü İstanbulda inşa edilmiş 2-ci asma körpüdür. İkinci Bosfor körpüsü kimi tanınan bu körpü şəhərin Rumeli Hisarı və Anadolu Hisarı səmtlərini bir-birinə birləşdirir. Fateh Sultan Mehmet körpüsü 1988-ci ilin mayında-İstanbulun osmanlılar tərəfindən fəth olunmasının 535-ci il dönümündə açılmışdı.

Bu körpü Bosfor boğazının ən dar yerində inşa olunub. Polad körpünün uzunluğu 1510 metr, eni isə 39,4 metrdir. Dənizdən körpüyə qədər olan 64 metr məsafədə gəmilər hərəkət edə bilir.

Fateh Sultan Mehmet körpüsü də avtomobillər üçün pulludur. Hər gün statistikaya görə körpüdən 150 min avtomobil və yarım milyondan çox sərnişin keçir. 3 ilə tikilən və 160 milyon dollara başa gələn Fateh Sultan Mehmet körpüsü İstanbulun ən mənzərəli yerlərindən birində yerləşir.

Sultan Səlim Yavuz körpüsü Bosfor boğazı üzərində inşa edilən sayca 3-cü və sonuncu asma körpüdür. Körpünün uzunluğu 2164 metr, hündürlüyü 322 metr və eni 59 metrdir.

3 il ərzində inşa edilən meqalayihəyə 3 milyard dollar vəsait xərclənib. Ehtimal olunur ki, Sultan Səlim Yavuz körpüsündən hər gün azı 135 min avtomobil istifadə edə biləcək. İstanbulun Avropa hissəsindən Asiya hissəsinə keçmək üçün 3,4 dollar ödəməli olacaq sürücülər əks istiqamətdə pulsuz hərəkət edə biləcək.

Türkiyə rəsmlərinin bəyanatlarından və ekspertlərin rəylərindən belə anlaşılır ki, yaxın illərdə İstanbul və Mərmərə regionunda yeni nəhəng infrastruktur layihələri həyata keçiriləcək və İstanbul Avropa ilə Asiyanı birləşdirən böyük nəqliyyat, logistika və tranzit mərkəzi olacaq.

21.Qarşısında ulduz işarəsi olan abzasa görə nəyi müəyyən etmək olmur?

22.Hansı fikir mətnin məzmunu ilə ziddiyyət təşkil edir?

23.Bosfor körpüsü ilə Sultan Fateh Mehmet körpüsünün hər ikisi üçün ortaq cəhətdir.

1. Dənizdən körpüyə qədər olan məsafə eynidir.
2. Gün ərzində körpüdən təxminən eyni sayda sərnişin istifadə edir.
3. Piyadalar üçün bağlıdır.
4. Avtomobillər üçün pulludur.
5. Bosfor boğazının ən dar yerində inşa olunub.

24.Sultan Səlim Yavuz körpüsunə aid fikirlərdən biri doğru deyil.

25.Uyğunluğu müəyyən edin.

1. Sultan Fateh Mehmet körpüsü
2. Taxta körpü
3. Birinci Bosfor körpüsü
4. Sultan Səlim Yavuz körpüsü
a. Hərbi məqsədlə tikilib.

b. Türkiyə Cümhuriyyətinin əlli iliyi münasibətilə
açılıb.
c. İstanbulun osmanlılar tərəfindən fəth
olunmasının 535-ci ildönümündə açılıb.
d. Sayca üçüncü və ən uzun körpüdür.
e. Piyadalar istifadə edə bilmirdilər.

26.”Fit çalındı, hamı vaqonlara doluşdu”. Bu cümlə aşağıdakı məna əlaqələrindən hansına aiddir?

27.”Hər şey dəyişdi, lakin ana ürəyinin bir arzusu dəyişmədi” tabesiz mürəkkəb cümləsi hansı məna əlaqəsinə aiddir?

28.Xitab haqqındakı fikirlərdən biri səhvdir:

29) Qrammatik cəhətdən cümlə üzvləri ilə bağlı olmayan sözləri seçin:

1)ara sözlər   2) əlavələr   3) həmcins üzvlər   4) xitab

30.“ Sizi deyib gəlmişəm, ey mənim müsəlman qardaşlarım!” cümləsindəki xitab nə ilə ifadə olunub?